حقیقت شرعیه :
مى دانیم قبل از ظهور اسلام و بعثت پیامبر ( ص ) , براى تنظیم ضوابط و مناسبات حقوقى و معاملاتى و اقتصادى بین مردم , و همچنین در مورد مراسم عبادى دوران جاهلیت کلمات و الفاظ و اصطلاحاتى وجود داشته است . بعد از ظهور اسلام بسیارى از این نظامات حقوقى و اجتماعى و اقتصادى عینا مورد تائید شارع مقدس قرار گرفت , در برخى موارد تغییراتى داده شد و نسبت به مواردى که قبلا حکم و ترتیب خاصى وجود نداشت , احکام و ترتیبات جدید تشریع گردید . بهمین جهت در اسلام به دو دسته از احکام برخورد مى کنیم : یک دسته که فاقد سابقه بوده و اسلام آنها را وضع و مقرر داشته است , این موارد به احکام تأسیسى مشهورند . دسته دیگر احکامى هستند که شارع , آنها را عینا و یا با تغییرات متناسب بنوعى ابقاء و تنفیذ کرده است . اینگونه احکام , احکام امضائى نامیده مى شوند .
حقیقت شرعیه عبارت است از پاره اى کلمات و اصطلاحات اسلامى که در احکام مورد استعمال قرار گرفته است , هر چند ممکن است متخذ از عرف متداول باشد ولى به علت داشتن بار شرعى و به این جهت که شارع براى بیان مفاهیم و مقاصد خاص شرعى , از این قالبها استفاده کرده است به عنوان حقیقت شرعیه نامیده مى شوند .
در مورد منشاء و ریشه وضع اینگونه الفاظ و کلمات , بحث بسیارى شده است . گروهى عقیده دارند که اینگونه الفاظ و کلمات به صورت تعیینى وضع شده و عده اى از علماء نیز معتقدند که به صورت تعینى بوده است . مثلا ممکن است کلمه ( صلوة ) در جاهلیت به دعا اطلاق مى شده ولى شارع مقدس آن را مجازا بر اعمال مخصوص نماز مسلمین اطلاق کرده است . یعنى وقتى مى فرماید : اقیموا الصلوة: یعنى : نماز بخوانید ، نه اینکه دعا را بجا آورید . در مقابل حقیقت شرعیه دو اصطلاح دیگر نیز در آثار دانشمندان تحت عنوان حقیقت عرفیه و حقیقت قانونیه بکار رفته است .
بطور خلاصه باید گفت اگر کلمات و اصطلاحات , حامل یک بار شرعى نباشند ولى در عرف داراى معانى و مفاهیم معلوم باشند , در اصطلاح گفته مى شود که اینگونه کلمات حقیقت عرفیه دارند .
در مورد حقیقت قانونیه , باید گفت کلمات و اصطلاحاتى وجود دارند که با وجود استعمال عرفى به نحوى مورد تعریف قانونگزار قرار مى گیرند . یعنى قانونگزار با جعل این کلمات , هویت جدیدى براى آن ایجاد مى کند . مانند تعاریفى که در مقدمه قانون مربوط به اراضى , در مورد زراعت و انواع اراضى دائر و بائر و موات یا کلماتى مانند نسق و حق آیه بعمل آمده است در اصطلاح مى گویند این کلمات داراى حقیقت قانونى است .
منبع: مباحثى از اصول فقه، دکتر سید مصطفی محقق داماد
مقدمه وجوب , آنست که واجب شدن ذوالمقدمه بر آن توقف داشته باشد مانند استطاعت براى وجوب حج و شرائط عامه تکلیف براى تکلیف - بلوغ , عقل , قدرت و علم -
منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد
دانلود رایگان کتاب اصول فقه ارشاد الفحول الی تحقیق علم الاصول
برای دانلود رایگان کتاب اصول فقه اینجا کلیک کنید
دانلود کتاب ادوار اجتهاد از دیدگاه مذاهب اسلامی
برای دانلود اینجا کلیک کنید
دانلود کتاب اجود التقریرات
برای دانلود کتاب اصول فقه اجود التقریرات اینجا کلیک کنید
مقدمه صحت , آنست که صحیح بودن ذوالمقدمه بر آن متوقف باشد مانند طهارت براى نماز .
منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد
مقدمه علم , آنست که دانستن ذوالمقدمه بدان بسته باشد مانند نماز گزاردنبه چهار طرف در هنگام اشتباه قبله .
در اینجا نیز گفته اند که هه اقسام چهارگانه به قسم نخست باز مى گردد چه , در حقیقت , وجود هر یک از آنها متوقف است بر آن مقدمه بدین گونه که وجود صحت نماز ( مثلا ) توقف دارد بر طهارت
منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد
یعنی اگر یک امر داشته باشیم و یک نهی هم داشته باشیم ، می توانیم آن دو را با هم جمع کنیم
مثلا از یک طرف از غصب نهی شده و از طرف دیگر به وضو برای نماز امر شده است
حال اجتماعیون معتقدند که می توانیم این دو را با هم جمع کنیم،یعنی می تواینم با آب غصبی وضو بگیریم
البته این را هم باید بگویم که این افراد وضو را درست می دانند و این به این معنا نیست که به غصب توجه ندارند،بلکه برای غصب قرد مواخذه خواهد شد