مقدمه وجوب و مقدمه واجب :
گاهى وجوب یک شىء متوقف بر چیز دیگرى است , به این معنى که اگر آن چیز متحقق نگردد , حکم وجوب شارع مکلف را نمى گیرد . مانند وجوب حج که متوقف بر استطاعت مالى و بدنى است و مادام که استطاعت حاصل نشود , حج واجب نمى شود . و یا اینکه همه واجبات منوط بر بلوغ و عقل است و قبل از تحقق بلوغ و عقل , هیچ امرى بر انسان واجب شرعى نمى شود .
در مسائل حقوقى نیز گاه همین طور است , مثلا وقتى زوج مکلف به انفاق است که زوجه از او تمکین کند , بدیهى است در صورتى که زوجه حاضر به تمکین نباشد , از جهت پرداخت نفقه , زوج قانونا تکلیفى ندارد و قابل تعقیب و مجازات نیست . این را در اصطلاح اصول مى گویند مقدمه وجوب .
مقدمه واجب آن است که موجودیت واجب متوقف بر امر دیگرى باشد , و لذا بهتر است مقدمه وجود نامیده شود . مانند این که انجام حج یا به تعبیر دیگر وجود حج متوقف است به گرفتن گذرنامه و طى مسافت تا عربستان که اینها را مقدمه واجب مى نامند . پس مقدمه واجب در تحقق واجب دخالت دارد نه تحقق وجوب . و بحث حاضر بحث مقدمه واجب است یعنى مقدمه وجود , نه مقدمه وجوب .
منبع: مباحثى از اصول فقه، دکتر سید مصطفی محقق داماد