اقسام مفهوم
براى مفهوم نیز دو قسم است:
1 - مفهوم موافق .
2 - مفهوم مخالف .
مفهوم موافق
هرگاه مفهوم , یعنى حکمى که در محل نطق ذکر نشده , با حکمى که در محل نطق مذکور , و در اصطلاح بنام منطوق مشهوراست از لحاظ اثبات و نفى یکسان باشد آن را مفهوم موافق یا فحواى خطاب یا لحن خطاب مى خوانند . مثال مفهوم موافق , در سلب , این آیه شریفه است - و لا تقل لهما اف - که مفهوم آن نیز حکمى است سلبى از قبیل - و لا تضربهما - مثلا و در اثبات آیه شریفه - و من یعمل مثقال ذرة - مى باشد
مفهوم مخالف
هرگاه حکمى که در محل نطق مذکور نیست با حکمى که مذکو است از لحاظ نفى و اثبات مختلف باشد آنرا مفهوم مخالف یا دلیل خطاب خوانند
براى مفهوم مخالف اقسامى ذکر شده از این قبیل :
1 - مفهوم شرط
2 - مفهوم غایت
3 - مفهوم صفت
4 - مفهوم حصر
5 - مفهوم عدد
6 - مفهوم لقب
منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد