محتوا و مطالب قرآن :
موضوعات و مطالب قرآن را مى توان به چند دسته کلى تقسیم نمود :
الف ) عقاید : شامل مباحث اثبات صانع و وحدانیت , صفات کمال و جمال او , نبوت عامه و نبوت خاصه رسول گرامى اسلام ( ص ) , معاد و احوال قیامت , بهشت و دوزخ , مجازات گنهکاران و مغفرت عامه الهى و امثال آن , و نیز لزوم امامت و رهبرى و صفات رهبران اسلامى .
ب ) شرایع و قوانین که شامل مباحث زیر مى باشد :
عبادات از قبیل احکام نماز , روزه , حج , جهاد , امر به معروف , نهى از منکر , زکوة , خمس .
امور حقوقى از قبیل بیع , رهن , اجاره , نکاح , طلاق , صلح , دین , ارث , وصیت ,
امور کیفرى نظیر حدود , دیات , قصاص ,
امور سیاسى اجتماعى نظیر قضاء , حکومت , ضوابط حاکم بر جامعه اسلامى و روابط آن با ملل و امم دیگر .
ج ) وقایع و قصص داستان هاى عبرت انگیز امتها و انبیاى گذشته و مبارزات آنها با طواغیت زمانشان از قبیل موسى و فرعون , عیسى و حواریون , ابراهیم و نمرود , یحیى و سرگذشت او .
د ) مطالب اخلاقى در مورد تبیین و تعیین معیارها و ارزشهاى والاى انسانى .
آنچه در فقه و اصول مطرح مى گردد , همان دسته ( ب ) یعنى شرایع و قوانین است که در اصطلاح آن را ( آیات الاحکام ) مى گویند . و در حدود پانصد ( 500 ) آیه است , که یک ششم قرآن را تشکیل مى دهد . در شرح و تفسیر این دسته آیات کتب زیادى تألیف گردیده که معروفترین آنها زبدة البیان تألیف مقدس اردبیلى , و قلائدالدرر تألیف شیخ احمد جزایرى , کنزالعرفان فى فقه القرآن تألیف فاضل مقداد است .