شرایط قیاس :
برای این که بتوانیم قیاس کنیم شرایطی لازم است که به مهمترین اینها اشاره می کنیم:
طبق این مثال : شراب انگور حرام است زیرا مست کننده است وحال حکم آبجو را که آن هم مست کننده است نمی دانیم
1 – حکمی مه برای اصل وجود دارد ( حکم اصل) فقط مخصوص اصل نباشد و بتوان آن را برای دیگر موارد هم تسری داد( مثلا در مثال ما اگر شارع گفته بود این حکم ( حرمت ) فقط مخصوص شراب انگور است دیگر نمیشود آن را برای موارد دیگر مانند آبجو تسری داد)
2 – حکم اصل در ادله معتبر مانند قران و سنت بیان شده باشد و نه در منابع غیر معتبر( در مثال ما می بینیم که حکم اصل در ادله معتبر بیان شده است. مثلا :آیات 90 و 91 سوره مایده: یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِنَّمَا الْخَمْرُ وَ الْمَیْسِرُ وَ الأَنْصابُ وَ الأَزْلامُ رِجْسٌ مِنْ عَمَلِ الشَّیْطانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ. إِنَّما یُریدُ الشَّیْطانُ أَنْ یُوقِعَ بَیْنَکُمُ الْعَداوَةَ وَ الْبَغْضاءَ فِی الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ وَ یَصُدَّکُمْ عَنْ ذِکْرِ اللّهِ وَ عَنِ الصَّلاةِ فَهَلْ أَنْتُمْ مُنْتَهُونَ - اى کسانى که ایمان آوردهاید شراب و قمار و بتها و تیرهاى قرعه پلیدند و از عمل شیطانند پس از آنها دورى گزینید باشد که رستگار شوید . همانا شیطان مىخواهد با شراب و قمار میان شما دشمنى و کینه ایجاد کند و شما را از یاد خدا و از نماز باز دارد پس آیا شما دست برمىدارید
3 – علت حکم بین اصل و فرع یکی باشد
در مثال ما، مست کننده بودن،علت حکم (سبب) است که بین اصل( شراب انگور) و فرع( آبجو) مشترک است
4 – فرع حکمی نداشته باشد.
در تعریف قیاس هم گفتیم که ما در قیاس به دنبال یافتن حکم فرع هستیم . یعنی در قیاس اصل و حکم اصل و فرع و علت حکم را میدانیم ولی حکم فرع را نمی دانیم . دراین مثال، فرع ، آبجو است که حکمش را نمی دانیم ومی خواهیم از طریق قیاس به دست آوریم
5 – حکم اصل به خودی خود شامل فرع نباشد:
زیرا اگر حکم اصل (حرمت) خود به خود هم شامل فرع باشد ، دیگر نیازی به قیاس نیست و ما در قیاس حکم فرع را نمی دانیم و به دنبال آن هستیم . در مثال ما، حکم اصل ( شراب انگور) حرمت است که این حکم خود به خود شامل آبجو نیست