تفاوت عام و مطلق :
بین عام و مطلق شباهت وجود دارد . مثلا لفظ مطلق بر کلیه مصادیق و افراد خود دلالت مى کند و عام هم بهمین صورت عمل مى کند . براى روشن شدن این شباهت از هر یک مثالى مىآوریم :
عام همه علماء را احترام کنید .
مطلق عالم را احترام کنید .
در دو مثال بالا ظاهرا اختلافى وجود ندارد ولى از نظر قواعد اصول , عام و مطلق متعلق به دو مبحث جداگانه است و قواعد و احکام جداگانه خود را دارد .
مثلا در اصل چهارم قانونى اساسى جمهورى اسلامى ایران نیز که بدست نویسندگان اصول شناس تدوین یافته , عام و مطلق و عموم و اطلاق به صورت جداگانه مورد استعمال واقع شده است
اصل چهارم قانون اساسى: کلیه قوانین و مقررات مدنى , جزایى , مالى , اقتصادى , ادارى , فرهنگى , نظامى و سیاسى و غیر اینها باید بر اساس موازین اسلامى باشد , این اصل بر اطلاق یا عموم همه اصول قانون اساسى و قوانین و مقررات دیگر حاکم است و تشخیص این امر بر عهده فقهاى شوراى نگهبان است
اصولیین در مورد تفاوت بین عموم و اطلاق مى گویند: دلالت عام بر افراد بالوضع است ولى دلالت مطلق بر افراد و مصادیقش بالوضع نیست بلکه بالعقل است . یعنى در عام با توجه به ساختمان جمله و لفظ , شمول و سرایت به افراد و مصادیق تحت عام استنباط مى شود . مثلا در جمله همه علماء را احترام کنید , لفظ همه و استعمال علماء به صیغه جمع , مفید این معنى است که منظور گوینده , امر به احترام کلیه مصادیق و افراد تحت عام یعنى همه علماء است . و این عموم و شمول از سیاق اشتقاق و ترکیب کلمات جمله استنباط مى شود . در حالیکه در اطلاق اینطور نیست , مثلا در جمله عالم را احترام کنید , کلمه عالم به صورت اسم جنس نکره استعمال شده و در جمله لفظى از ادات عموم مانند همه , کلیه و تمام وجود ندارد تا با دلالت آنها مطلق تمام مصادیق و افراد متعلقش را شامل شود ولى با ترتیبى که ذیلا تحت مبحث مقدمات حکمت گفته مى شود از لفظ مطلق , شخص مخاطب استفاده شمول مى کنند یعنى با یک برداشت عقلى و با استخدام مقدمات حکمت لزوم احترام به همه علماء را نتیجه مى گیرد .
منبع: مباحثى از اصول فقه، دکتر سید مصطفی محقق داماد