اقسام مصالح ( مصالح ضرورى ، حاجتها و نیازمندیها ، مصالح تحسینی )

اقسام مصالح :

غزالى در کتاب [ المستصفى ] مصالح را به سه طبقه تقسیم نموده که در مقام تزاحم , هر یک بر دسته دیگر مقدم خواهد بود و به ترتیب عبارتند از :

1 - مصالح ضرورى آن دسته از مصلحتهایى که مقصود اصلى شرایع بر حفظ آنها است , و آنها امورى است که زندگانى مادى و یا معنوى انسان به آنها بستگى دارد . بر این امور هیچ چیز مقدم نخواهد شد , بلکه بایستى به هر طریق که شده تحقق یابند . از این قبیل است : اقامه نماز و اداى زکات , جهاد و اجراى حدود الهى و . . .

2 -  حاجتها و نیازمندیها آن دسته از مصالح که موجب رفع حاجت است , نه ضرورت . یعنى رعایت آنها باعث رفع مشقت است ولى عدم رعایت آنها اختلال کلى در زندگانى مادى و معنوى انسان ایجاد نمى کند . مانند احکام جزائى , بیع , اجاره , نکاح و غیره .

3 - مصالح تحسینى آن دسته از مصالح است که رعایت آنها موجب بهتر شدن زندگانى انسانهاست , و عدم رعایت آنها نه موجب اختلال است و نه مشقت . مانند مصلحتى که مترتب بر منع از اکل حشرات است و یا استعمال اشیأ نجس , و نیز دستورات اخلاقى و آداب معاشرت ( رجوع شود به الاصول العامه للفقه المقارن ص 383 )

منبع: مباحثى از اصول فقه،  دکتر سید مصطفی محقق داماد