استعمال در مطلقى که مقید شده است به عنوان حقیقت است یا مجاز ؟
در این باب , بزرگان اقوالى دارند : بعضى گفته اند استعمال حقیقت است و بعضى گفته اند مجاز است و بعضى بین تقیید به متصل و تقیید به منفصل تفصیل داده و گفته اند اگر تقیید متصل باشد , حقیقت است , و اگر تقیید , تقیید منفصل باشد مجاز است . حق این است که مطلقا حقیقت است چه تقیید متصل باشد و چه منفصل .
پس از آنکه گفتیم اسماء اجناس و الفاظ از براى ماهیت مهمله وضع شده اند و موضوع له هم همان ماهیت مهمله یعنى همان ذات معنى است , اطلاق و تقیید ازمدلول لفظ خارج مى شوند , و هر کدام نیاز دارد به استفاده از خارج , یعنى استفاده اطلاق و تقیید باید به وسیله دال دیگرى باشد . و نیز گفتیم که براى اطلاق از مقدمات حکمت استفاده مى شود . دال دیگر ماهیت مهمله است , و بنابراین نه مجازیت به طور مطلق درست است و نه تفصیلى که بین تقیید متصل و تقیید منفصل داده اند . حق در مسئله آن است که چون موضوع له اسماء اجناس والفاظ ماهیت مهمله است , مطلق استعمال در مطلق چه مقید متصل باشد و چه منفصل استعمال حقیقى است
منبع: مقالات اصولى - سید محمد موسوى بجنوردى