هرگاه مقدمه چنان بود که چون مانعى به هم نرسد ذوالمقدمه بر آن مترتب گردد آن را مقتضى خوانند . هرگاه مقدمه چنان بود که از نبودش نبود ذوالمقدمه لازم اید لیکن از وجودش وجود آن لازم نیاید بلکه همین اندازه وجودش را در وجود ذوالمقدمه دخلى باشد آن مقدمه را بنام شرط خوانند .
منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد
هرگاه مقدمه اى چنان بود که به حسب ذاتش اقتضاء داشته باشد که اگر به وجود آید ذوالمقدمه موجود گردد و اگر نه ذوالمقدمه معدوم ماند آن را سبب خوانند .
منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد
هرگاه مقدمه اى چنان بود که انفکاک و تخلف ذوالمقدمه از آن محال باشد این در صورتیست که همه شرائط , موجود و تمام موانع , مفقود باشد آن مقدمه را علت تامه خوانند .
منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد
چیزى که از ماهیت چیز دیگر بیرون و آن ماهیت بر آن چیز توقف داشته باشد در اصطلاح بنام مقدمه خارجى خوانده مى شود .
مقدمه خارجى را به شش بخش تقسیم کرده اند
1 - علت تامه
2 - سبب
3 - مقتضى
4 - شرط
5 - عدم مانع
6 - معد
منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد
اقسام مقدمه :
1 - داخلى .
2 - خارجى .
1 - مقدمه داخلى
چون به حسب مصطلح در اصول , مقدمه عبارتست از هر چیزى که چیز دیگر بر آن متوقف باشد پس هرگاه ماهیتى مرکب باشد مى توان گفت هر یک از اجزائش نسبت به خود آن مرکب , مقدمه است زیرا جزء هر چیزى غیر از خود آن چیز و وجود مجموع آن چیز بر وجود هر یک از اجزائش متوقف است .
2 - مقدمه خارجى
چیزى که از ماهیت چیز دیگر بیرون و آن ماهیت بر آن چیز توقف داشته باشد در اصطلاح بنام مقدمه خارجى خوانده مى شود .
منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد
هرگاه چیزى چنان بود که وجود و عدمش با هم در دو زمان در وجود ذوالمقدمه دخیل باشد آن مقدمه را معد خوانند
منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد
اصولا : ظن حجت نیست( یعنی ما نمی توانیم بر طبق ظن خود عمل نماییم) : لا یُغْنی مِنَ الْحَقِّ شَیْئاً : ( یونس، 36) ترجمه: همانا ظن و گمان، هرگز انسان را از حقّ بىنیاز نمىسازد( به بیان دیگر : ظن بجای یقین نمینشیند و سودی نمیبخشد)
اما استثناً در مواردی ظن حجت است و می توان به آن استناد نمود که عبارتند از :
1 – ظاهر الفاظ
2 – قول لغوی
3 – اجماع منقول
4 – خبر واحد
* به چهار مورد نامبرده، ظن خاص می گوییم
ظن خاص :
ضنی است که دلیلی( مانند بنای عقلا و خردمندان)بر حجت بودنش از طرف شارع به دست ما رسیده است
عدم مانع
هرگاه چیزى چنان بود که از وجودش نبود ذوالمقدمه لازم شود وجود آن چیز مانع از وجود ذوالمقدمه خواهد بود و عدمش دخیل در وجود ذوالمقدمه , چنین مقدمه اى را بنام عدم مانع مى خوانند .
منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد
این اصل در جایی به کار می رود که ما دو محذور داشته باشیم و ندانیم چه باید بکنیم
به این مثال دقت کنید:
اگر یک دلیل بگوید نماز جمعه واجب است و یک دلیل دیگر هم بگوید نماز جمعه حرام است ، در اینجا ما با دو محذور مواجه هستیم ( واجب و حرام )
در این موارد اصل تخییر بین محذورین به وسط می آید و می گوید شما مخیر هستی که هر کذام را که خواستی اجرا کنی ( یا بگو نماز جمعه حرام است و یا بگو نماز جمعه واجب است )
درس مبانی استنباط حقوق اسلامی هم دارای موضوعاتی است
موضوع آن هر چیزی است که یک حقوق دان با آن یک قانون را استنباط می کند
مثلا یک حقوق دان با آیه ای از قران و یا یک روایت و یا اصل برائت یک ماده ی قانونی را استنباط میکند
پس موضوع درس مبانی استنباط حقوق اسلامی، موضوع مشخصی نیست و هر چیزی که یک حقوق دان با استفاده از آن یک ماده ی قانونی را استنباط کند موضوع درس مبانی استنباط حقوق اسلامی است