مقدمه شرعى و مقدمه عقلى :
مقدمه شرعى آن است که واجب شرعى بدون آن انجام پذیر نیست ولى ملازمه و ارتباط بین مقدمه و ذى المقدمه عقلا استنباط نمى شود بلکه شارع مقدس به موجب ادله شرعیه آن را اعلام و مقرر مى دارد . مانند طهارت و نماز , که در این فرض طهارت از مقدمات شرعیه نماز , و براى صحیح انجام دادن این فریضه , واجب شرعى است ولى بین این دو , ملازمه عقلى استنباط نمى شود یعنى اگر حکم شرعى بر لزوم طهارت وجود نمى داشت , عقل ممکن بود مستقلا وجوب آن را احراز نکند . به همین جهت بعضى از محافل ظاهرا مذهبى که اخیرا خواسته اند براى کلیه احکام و واجبات شرعیه مبانى و توجیهات عقلى قائل شوند , با دلایلى بظاهر علمى ولى سطحى و ناقص در این زمینه دست به استنتاجات بى حاصلى مى زنند که البته این توجیهات هیچ وجه مشترکى با مقررات شرعى ندارد . شارع مقدس منصوصا اعلام فرموده : لا صلوة الا بطهور - و بدین ترتیب رابطه شرعى بین طهارت و نماز برقرار ساخته است , آنها مى کوشند با عقل ناقص بشرى و با توجیهات و استدلالات بى پایه این مقررات صریح را توجیه کنند .
و اما مقدمه عقلى آن است که ارتباط و بستگى بین مقدمه و ذى المقدمه را عقل مقرر مى دارد , و حکم شرعى در این زمینه وجود ندارد . مانند طى مسافت تا مکه براى انجام فریضه حج که بدون آن اجراى مناسک حج امکان عقلى ندارد .
منبع: مباحثى از اصول فقه، دکتر سید مصطفی محقق داماد