خبر واحد چون , به خودى خود , مفید قطع نیست پس به خودى خود حجت نمى باشد از این رو درباره اینکه خبر وحد حجت است یا نه ؟ باید چنین گفت : گاهى ممکن است که قرائن و اماراتى با خبر واحد باشد که با ملاحظه آنها صادق بودن آن خبر مسلم و مقطوع شود این گونه خبرى چون افاده قطع و یقین مى کند مانند خبر متواتر , به عقیده همه , حجت است و گاهى ممکن است که با خبرى واحد امارات و قرائن صدق همراه نباد درباره این گونه خبر واحد اختلاف شده گروهى از دانشمندان به استناد سه گونه دلیل زیر آن را حجت ندانسته اند .
1 - آیاتى که از پیروى غیر علم , و خصوص گمان , جلوگیرى و نکوهش کرده مانند آیه شریفه و لا تقف ما لیس لک به علم
2 - روایاتى از قبیل ما علمتم انه قولنا فالزموه و ما لم تعلموه فردوه الینا
3 - اجماع ادعاء این اجماع از علم الهدى - سید مرتضى - نقل شده است
گرهى دیگر که دقتى بیشتر داشته آن را حجت دانسته و از دلیلهاى مخالفان پاسخ گفته و براى اثبات مطلوب خود بدلائل زیر تمسک جسته اند :
1 - آیات از قبیل
الف - آیه نبأ . یا ایها الذین آمنوا ان جائکم فاسق بنبأ فتبینوا
ب - آیه سئوال . فاسئلوا اهل الذکر ان کنتم لا تعلمون
ج - آیه کتمان . ان الذین یکتمون ما انزلنا
د - آیه نفر . فلو لا نفر من کل فرقة طائفة لیتفقهوا فى الدین
2 - روایات که , به گفته برخى از محققان , اگر تواتر لفظى و معنوى نداشته باشد به طور یقین تواتر اجمالى را براى آنها مى توان ادعاء کرد . از جمله آنهاست انى روایت : عبدالعزیز به امام گفته است: بسا اوقات مرا بپرسش مسائلى نیاز مى افتد و دیدار توام دست نمى دهد آیا یونس پسر عبدالرحمن ثقه است و روا مى باشد که مسائل دینم را از وى بپرسم ؟ امام ( ع ) در پاسخ فرموده است : آرى .
3 - اجماع .
4 - دلیل عقل . مثلا به این بیان که صدور بسیارى از اخبار موجود , مورد علم است پس براى اینکه برائت یقینى حاصل گردد ناگزیز باید به همه آن اخبار عمل شود
منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد