منابع ازمون وکالت 97

حجیت اجماع :: پرتال تخصصی فقه و حقوق

پرتال تخصصی فقه و حقوق

متون فقه | اصول فقه | حقوق اساسی | حقوق مدنی | حقوق تجارت | آیین دادرسی مدنی | آیین دادرسی کیفری

پرتال تخصصی فقه و حقوق

متون فقه | اصول فقه | حقوق اساسی | حقوق مدنی | حقوق تجارت | آیین دادرسی مدنی | آیین دادرسی کیفری

به پرتال تخصصی فقه و حقوق خوش آمدید

آمادگی برای آزمون وکالت

وبلاگ حقوقي نيما جهانشيري

پیوندها
أدله حجیت اجماع 

ادله حجیت اجماع , که مستنبط از کتاب و سنت و دلیل عقل است , مورد نظر اهل سنت واقع شده است و اهل سنت براى حجیت اجماع به هر سه دلیل استناد مى کنند :
الف ( کتاب
اول . و من یشاقق الرسول من بعد ما تبین له الهدى و یتبع غیر سبیل المؤمنین نوله ما تولى و نصله جهنم وسائت مصیرا . مى گویند این آیه متعرض به کسانى است که از رسول ( ص ) متابعت نمى کنند , یعنى از اجماع مؤمنین ومسلمین روى برمى گردانند و بر طبق اجماع عمل نمى کنند . اما این آیه هیچ گونهدلالتى بر حجى تاجماع ندارد . به قول امام غزالى , ظاهر آیه ایناست که کسانى که با رسول ص مقابله مى کنند و راهى را متابعت مى کنند که مؤمنین و مسلمین از آن راه نمى روند در روز قیامت به دوزخ مى روند : نصله جهنم وسائت مصیرا  این بیان چه ارتباطى با اجماع دارد ؟ آیه مى فرماید مخالفت رسول ص  و مشایعت غیر رسول و مخالفت بامءمنین و مسلمین آخرش دوزخ است . این مطلب کارى با اجماع و ارتباطى با آن ندارد .
دوم .و کذلک جعلناکم امة وسطا لتکونوا شهداء على الناس .مى گوید : وسط همان عدل است و عدل جز به اجماع صادر نمى شود , و این امت امتى است که به اشتباه نمى رود , و بنابراین عدول از این امت امتى استکه به اشتباه نمى رود , و بنابراین عدول از این امت همیشه در صوابند . این آیه هم دلالت ندارد . البته اشکالات این مطلب زیاد است . این آیه عصمت امت را نمى رساند , و اگر هم مطلبى را برساند , عدالت است به طور موجبه جزئیه براى امت و این امر ربطى با عصمت ندارد , زیرا منافات نیست میان اینکه شخص عادل باشد و اشتباه هم بکند , آن که اشتباه نمى کند معصوم است . پس , نمى توان از این آیه عصمت امت را فهم کرد .
سوم . کنتم خیر امة اخرجت للناس تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنکر و تؤمنونبالله ولو آمن اهل الکتاب خیرا لهم منهم المؤمنون و اکثرهم الفاسقون . به این آیه نیز تمسک جسته اند . میفرماید : شما خیر امت من هستید . این امت آمر بالمعروف و ناهى عن المنکر است . بنابراین , لاجرم این آیه عصمت امت را مى رساند . اما این آیه هم به هیچ وجه دلالتى در این معنى ندرد . آیه مى فرماید : امت من کسانى اند که امر به معروف و نهى از منکر مى کنند . اما این امر به معروف و نهى از منکر براى ایشان تکلیف است که از فروعات واجب است . و این مطلب ارتباطى با این امر ندارد که امت اسلامى باید معصوم باشد و اشتباه نکند . بنابراین , آیاتى که ذکر میکنند اصولا از مدعایشان اجنبى است .
ب . سنت . در سنت نیز به احادیث زیادى تمسک جسته اند و از صحابه , مثل ابن مسعود و ابى سعید خدرى و ابن عمر و انس بن مالک و ابى هریره و غیر ذلک ,روایاتى را نقل کرده اند روایاتى را که مى گویند تواتر معنوى دارد . لا تجتمع امتى على الخطاء است , و یا روایات دیگرى از پیامبر اکرم ص سالت الله ان لا تجمع امتى على الضلالة فاتنیها  . روایات دیگرى هم هست . اما بهترین دلالت را روایت لا تجتمع امتى على الخطاء و لا تجتمع امتى على الضلالة  دارد که مى فرماید امت من همگیشان بر یک امر خطا و بر یک گمراهى مجتمع نمى شوند . نتیجه اى که مى گیرند این است که پس اگر مجموعه امت من بر یک حکم شرعى متفق شدند , عصمت دارند و به خطا نمى روند . ما نه صغرى و نه کبراى این مسئله را قبول نداریم . در کدام مسئله اى از مسائل شرعى غیر از ضروریات  صلات و صوم و حج و غیرذلک  اجماع امت داریم ؟ در کجا امت اسلامى , یعنى تمام مذاهب , از علما وغیر علما , اصحاب حل و عقد و عوام اتفاق کرده اند ؟ اما اگر گفته شود مقصود ازامت در اینجا آن طورى که اهل سنت به هنگام تمسک به روایت مى گویند همانعلماى اهل سنت و جماعت است که اگر بر امرى متفق شوند بر خطا نمى روند ,مى گوییم این بیان با روایت نمى خواند . و , بنابراین , منکر صغراى این مسئله هستیم که اصلا چنین اتفاق و اجماعى پیش بیاید و مورد قبول تمام امت اسلام باشد مضافا اینکه مدعاى آنان خصوص علماى یک عصر خاص و خصوص علماى یک فرقه خاص و خصوص علماى یک طایفه خاص است , و این ترتیب ارتباطى با لا تجتمع امتى على الضلالة  و لا تجتمع امتى على الخطاء ندارد . در واقع , مى توان گفت که امت اسلامى تنها بر اصسل خلافت مولا امیرالمؤمنین ع اجماع و اتفاق دارد , اکه البته مقصود ما بر مبناى اهل سنت و جماعت است , والا , به نظر ما , امامت از اصول است . منتهى على ع به عنوان خلیفه چهارم مورد بر این , روایت یاد شده تنها به امر خلافت على ابن ابیطالب ع برمى گردد , نه دیگران .
ج . دلیل عقل . در حجیت اجماع , به دلیل عقل نیز تمسک کرده و گفته اند : اگر عده اى از علماى اهل فضل و ذکاوت بر امرى متفق شوند , عقلا نمى توانند بهراه خطا بروند . اما جواب نقضى بر این مطلب آن است که در میان یهود و نصارانیز دانشمندان فراوانى وجود دارد که بر راهى معین مى روند . لکن با وجود آنکه صاحب فضل و کمالند , ما معتقدیم که به اشتباه راه مى سپارند و در گمراهى وضلالتند . در گذشته نیز چه بسیار از علماى هیئت اقوالى داشتند که بعدا بطلانآنها معلوم شد .
برخى نیز به قاعده لطف تمسک کرده بیان کرده اند که : مطابق این قاعده بر حکیم لازم است که بعث و ارسال رسل و انزال کتب کند . وقتى حکیم ببیند که امت بتمامى در راه خلاف واقعى افتاده است , باید رفع شبهه و القاى خلاف کند تا امت تماما به ضلالت و گمراهى نیفتد اختلاف امتى رحمة وقتى همه بر امرى اتفاق دارند و القاى خلاف هم نمى شود , معلوم مى گردد که رأى جمع رأیى درست و متین است .
باید دانست که اگر این مطلب پذیرفته شود , باز هم رأى شیعه را به کرسى مى نشاند . زیرا شیعه است که قائل است به اینکه امام معصوم قائم در موارد لزوم بین علما القاى خلاف مى کند و در مقابل نیز , با حضور معصوم ع در بینمجمعین , اجماع دخولى و به اصطلاح مجهول النسب پدید مىآید . لکن آنچه قاعده عقلى و عقلایى مى گوید این است که بر امام تبلیغ احکام لازم است , اما وى وظیفهندارد که در بین علما باشد و ببیند در کجا به اشتباه و خلاف مى روند تا جلوىآنها را بگیرد .
بنابراین , ادله اى که از کتاب و سنت و عقل بر حجیت اجماع اقامه مى شود هیچ کدام مثبت حجیت اجماع به عنوان یکى از ادله نیست و آن را به یک بیان درعرض کتاب و سنت و در بیان دیگر در طول این دو قرار نمى دهد . آرى , این همه ممکن است قاعده اى را عرضه کنند که بر اساس آن گفته شود اجماع مى تواند کاشف از رأى معصوم ( ع ) باشد و به برکت آن به سنت راه برده شود . اما , در اینحال , حجت و دلیل همان سنت و قول معصوم است , نه آنکه اجماع عرضا یا طولا باشد .
منبع: مقالات اصولى - سید محمد موسوى بجنوردى

نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است

ارسال نظر

ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی