مخصص بر دو گونه است :
مخصص متصل .
مخصص منفصل .
مخصص متصل آن است که به خود خود استقلال ندارد بلکه باید به کلامى دیگر انضمام یابد . مخصص منفصل آن است که به خودى خود مستقل است و به ضمیمه اى نیاز ندارد .
براى مخصص متصل پنج قسم گفته شده بدین قرار :
صفت
شرط
استثناء متصل
بدل بعض از کل
غایت
براى مخصص منفصل , برخى از فضلاء نه قسم شمرده و براى هر یک مثالى یاد کرده . لیکن تقسیم صحیح آن این است که گفته شود بدین قرار :
1 - عقل مانند الله خالق کل شی
2 - حس مانند اوتیت من کل شیئى سببا - چه آن عامى است که آسمان و آفتاب و ماه و عرض و کرسى را شامل مى گردد و حس آن را تخصیص مى دهد یا از راه حس دانسته مى شود که این امور یاد شده از حکم عام , خارج مى باشد برخى این قسم را مخصص جداگانه اى ندانسته و چون حس آلت عقل است آن را به مخصص عقلى برگردانیده است .
3 - عرف استعمالى مانند تخصیص دابه به چهار پا , یا به خصوص اسب .
4 - عرف شرعى مانند تخصیص صلوة به ادعیه و افعال مخصوص .
5 - نیت
منبع: تقریرات اصول فقه دکتر شهابی . نویسنده : عباس فربد